Dagblad van het Noorden: 'Een vuurtoren, daar kijk je úren naar'
Vuurtorens zijn voor zeilers als vrienden. Je kunt op hen koersen, ze bieden je licht in de duisternis. En ze communiceren. Niet alleen met zeilers, maar ook met elkaar. Jos Agasi laat met 'SEIN' zijn licht schijnen op de Zuidertoren op Schiermonnikoog
Door: Gitte Brugman
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Dagblad van het Noorden en in de Leeuwarder Courant.
Vuurtorens zijn voor zeilers als vrienden. Je kunt op hen koersen, ze bieden je licht in de duisternis. En ze communiceren. Niet alleen met zeilers, maar ook met elkaar.
Dat zag videokunstenaar Jos Agasi (58) uit Leiden toen hij voor het eerst de vuurtoren van Schiermonnikoog zag, in februari 2022. Hij deed toen vooronderzoek voor het project Bakens van kunstmanifestatie Hi-Lo. Zijn projectie SEIN op de Zuidertoren is de zesde en laatste van een reeks, die een jaar duurde. Eerder brachten Femke Schaap, Jacco Olivier, Jan van Nuenen, Gilleam Trapenberg en Daphne Glasmacher de toren met hun projecties tot leven.
Agasi groeide op met een varende vader en grootvader. Als kind heeft hij veel gevaren langs de Europese kusten. ,,Ik zag laatst nog een familiefilmpje op 8mm: dat ik in Zuidoost-Engeland aan het varen ben bij Beachy Head bij zonsverduistering!’’ Het peilen van zendmasten, lichtbakens en vuurtorens was een precisiewerkje, het kostte tijd en er was ervaring voor nodig. ,,Mijn vader was een marineman, iemand van de ‘blote-kont-navigatie’. Hij heeft me geleerd te navigeren met liniaal en kompas.’’
Licht dat draait
Een vuurtoren, daar kijk je úren naar, zegt Agasi. ,,Je vaart er op af. Net als op lichtschepen. Het bijzondere aan een vuurtoren is dat het licht ronddraait.’’ Hij zag dat ook op die kille februariavond vorig jaar. Het licht van de rode, nog werkende vuurtoren van Schiermonnikoog wierp zijn licht op de witte. Sloeg als het ware een arm om haar heen. ,,Ik zag een soort gesprek ontstaan, samen waren ze ooit één signaal...’’
Daarmee was het idee voor zijn projectie geboren. Het thema van Hi-Lo is het grotere Noorden, en de geestverruiming die je kan krijgen van het gebied. ,,Ze willen niet een festival zijn in de gebruikelijke zin van het woord, maar langdurige projecten realiseren. Ik wilde de tijd en de ruimte daarbij betrekken, je krijgt een gevoel op zo’n plek.’’
Erfenis
Wat gebeurt er nog meer op die toren? Welk licht schijnt er nog meer op?, vroeg Agasi zich af. Hij ging lezen over het onderwerp. ,, Atlas van vuurtorens aan het einde van de wereld van Jose Luis González Macias, het boek Wadden van Mathijs Deen, en Vuurtorens van Romke van der Veen, uit de erfenis van mijn vader.’’
Hij maakte een abstracte compositie met lichten van veraf en dichtbij, die op de gedoofde ‘witte dame’ vallen. Van haar rode broer even verderop, van Ameland en Borkum. Van Campen en Stavoren, van Lindesnes en Þrídrangaviti. Ook andere lichtverschijnselen, zoals zeevonk of het fonkelen van de sterren hebben een plek in SEIN gekregen.
Als enige kunstenaar in de reeks licht Agasi verschillende onderdelen van de toren afzonderlijk aan. Daarin is hij zoals voor hem gebruikelijk heel precies, maar het geheel heeft hij wat ‘gruizig’ gemaakt. ,,Vergelijk het met een oude radio…’’ Langzaamaan komt het licht ‘omhoog’ en krijgt de vuurtoren weer even haar oude functie. ,,Dan is het licht aan.’’ Schijnbaar, want alles is projectie en dus niet hinderlijk voor de omgeving, net als de vorige bijdragen.
In maart van dit jaar ontmoette Agasi op Grasnapolsky in Groningen de geluidscomponist Renske Marike van Dijk. Zij heeft een geluidscompositie bij SEIN gemaakt. ,,Die is heel generiek, en loopt niet synchroon met het beeld. Dat hoeft ook niet.’’ Haar werk versterkt de ervaring. ,,Maar het geluid van het eiland zelf is ook mooi’’, aldus Agasi, die met zijn bijdrage een heldere nacht op zee verbeeldde. ,,Al die lichtjes, allemaal in andere kleuren en met hun eigen ritme…’’
